26.05.2022 - Debata: Kuryle Południowe - wyspy niezgody - Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy

belka platforma

Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego
brała udział w projekcie Regionalna Platforma Informacyjna – Kultura na Mazowszu

Projekt Przebudowa Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Etap II został sfinansowany przez Unię Europejską, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, oraz przez Województwo Mazowieckie (w ramach wkładu własnego).

Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy - Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego

we współpracy z

Zakładem Studiów Azjatyckich Uniwersytetu SWPS

Oddziałem Warszawskim TPP-Ch

w ramach cyklu czwartkowych spotkań o Azji Wschodniej "Debaty Azjatyckie"

zapraszają na spotkanie dyskusyjne on-line:

KURYLE POŁUDNIOWE – WYSPY NIEZGODY

Zagadnienie przedstawi: dr Elżbieta Potocka

Moderator: Ambasador Krzysztof Szumski

26 maja 2022 r. (czwartek) w godz. 18.00 - 20.00

Prelekcja online na: www.koszykowa.pl

Wstęp - ambasador Krzysztof Szumski

Temat dzisiejszego spotkania „Kuryle Południowe – wyspy niezgody”, przedstawi pani dr Elżbieta Potocka – politolog, zajmująca się problematyką azjatycką, autorka wielu wartościowych i ciekawych opracowań i książek, w tym m.in. wspomnę książkę pt. ”Makau”, którą osobiście polecam zainteresowanym. Pani dr Potocka spędziła kilka lat w Japonii i wszystko co wiąże się z tym krajem zna szczególnie dobrze.

W dniu 21 marca br Rosja wycofała się z rozmów z Japonią nt. Kuryli Południowych, kończąc w ten sposób ok. 30 lat w zasadzie dobrych stosunków pomiędzy obu krajami. Była to reakcja na nader gorliwe zaangażowanie się Japonii w sankcje przeciwko Rosji, wprowadzone w ramach reakcji „kolektywnego Zachodu” (inspirowanego przez USA) na agresję Rosji na Ukrainę. Sankcje japońskie tym razem były o wiele bardziej zdecydowane i dotkliwe, niż symboliczne działania Japonii wobec Rosji w 2014 roku.

Kroki podjęte obecnie przez Japonię wobec Rosji wynikały z wielu przesłanek i uwarunkowań ( m.in. zmiana premiera i szczególnie silny nacisk USA) , więc i reakcje na nie mogły być różne, ale skłoniły one jednak Rosję do zareagowania właśnie w sposób zdecydowany tj. do wycofania się z rozmów. Można to było odczytać jako swego rodzaju powrót do punktu wyjścia w sprawie rozmów nt. wysp sprzed lat 30 – tu.

Byłoby jednak dużym uproszczeniem traktowanie tego problemu, czyli Kuryli Południowych wyłącznie jako sprawy dwustronnej japońsko – rosyjskiej. Nie można zapominać, że w pobliżu wspomnianych wysp znajdują się terytoria, które kiedyś pozostawały pod kontrolą Chin, a tylko nieco dalej znajdują się obszary kontrolowane obecnie przez Chiny, dynamicznie rosnącą potęgę światową, która niejednokrotnie pokazała w regionie, że potrafi dbać o swoje interesy.

Również kraje nieco bardziej oddalone od Kuryli Południowych jak KRLD i Republika Korei – dwa państwa koreańskie, mają swoje interesy wiążące się z sytuacją tych wysp i ich okolic.

Wreszcie USA, światowy hegemon, który z „zapałem” interweniuje od lat w najodleglejszych dla niego zakątkach świata, pod różnymi pięknymi hasłami, ale zawsze w obronie swoich konkretnych interesów, którego terytoria leżą w bezpośredniej bliskości interesujących nas wysp. Mam tu na myśli Alaskę i Wyspy Aleuty. Ponadto USA traktują obecnie Rosję jako państwo wrogie, a równocześnie od zakończenia II wojny światowej na Pacyfiku , sprawują czujną i surową kontrolę nad postępowaniem Japonii, wielokrotnie wymuszając konkretne działania Tokio, zwłaszcza w sferze międzynarodowej i gospodarczej. Stwarza to niemal pewność, że będą, przynajmniej pośrednio, wpływać na sytuację wokół Kuryli Południowych.

Wszystko to zapowiada, że Kuryle Południowe nadal pozostaną przedmiotem uwagi i ostrej rywalizacji najważniejszych graczy w regionie i szerzej na arenie światowej.

Krzysztof Szumski

KURYLE POŁUDNIOWE – WYSPY NIEZGODY

26 maja 2022 r.

Rozwój kontaktów rosyjsko-japońskich od momentu ich zetknięcia się w XVIII wieku był areną starć i walki o wyspy Morza Ochockiego – Kuryle i Sachalin. Rosja i Japonia dzieliły je między siebie w zależności od politycznych potrzeb. W momencie wybuchu wojny na Dalekim Wschodzie w 1937 roku Południowy Sachalin i Wyspy Kurylskie znajdowały się w granicach Japonii. Związek Radziecki przez lata planował tę sytuację zmienić. I zrobił to przystępując do wojny z Japonią w sierpniu 1945 roku, co całkowicie zmieniło układ sił w tym rejonie. ZSRR zajął nie tylko wyspy obiecane mu w Jałcie, ale więcej. To więcej, to Kuryle Południowe, tj. wyspy Etorofu, Kunaszyr, Szykotan i grupa wysp Habomai. Japonia domagała się ich zwrotu jeszcze w okresie okupacji amerykańskiej, powołując się na prawa historyczne.

Rosjanie stosowali prawa zwycięzcy i nie zamierzali rezygnować z żadnego zajętego terytorium, czego rezultatem była odmowa podpisania traktatu pokojowego w San Francisco we wrześniu 1951 roku. Tym samym stan wojny między obu państwami trwał do 1956 roku. Traktatu pokojowego i wtedy nie podpisano, z powodu nierozwiązanego problemu wyżej wymienionych wysp. Przez lata ten problem nazywano „spór terytorialny”, albo „problem terytorialny”, ale wojna w Ukrainie zmieniła retorykę. Od marca 2022 roku w Japonii należy mówić – „okupacja wysp”. Premier Japonii Fumio Kishida 8 marca 2022 roku stwierdził, że jest to „terytorium, na którym Japonia ma suwerenność”, a minister spraw zagranicznych Yoshimasa Hayashi dodał, że wyspy znajdują się pod „rosyjską okupacją bez podstaw prawnych”. A to wszystko oznacza, że Tokio nie uważa sporu o te wyspy za uśpiony, ani nawet do negocjacji. Czy ten skrawek ziemi może doprowadzić w XXI wieku do otwartego konfliktu zbrojnego? Wojna w Ukrainie pokazuje, że dla Rosji nie istnieje wyłącznie ścieżka dyplomatyczna. Jest to niekiedy tylko zasłona dymna, która ma pozwolić na zyskanie na czasie, albo manewr w celu mamienia przeciwnika.

Dr Elżbieta Potocka – politolog. 1998–2005 adiunkt w Centrum Badań Azji Wschodniej w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Wykładowca m.in. w Instytucie Stosunków Międzynarodowych na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW, w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej, w Akademii Biznesu i Finansów Vistula. Członek-założyciel Towarzystwa Azja-Pacyfik i jego Sekretarz Generalny w latach 1998–2003. Współzałożyciel (1998) i redaktor (1999–2003) rocznika „Azja-Pacyfik, Społeczeństwo – Polityka – Gospodarka”, Wyd. Adam Marszałek, Toruń.

Ważniejsze publikacje:

Militarne i polityczne aspekty przystąpienia Związku Radzieckiego do wojny z Japonią, „Dzieje Najnowsze”, 1/2000.
Spór terytorialny – główną przeszkodą w normalizacji stosunków rosyjsko-japońskich, „Azja-Pacyfik”, 2/99.
Japonia w poszukiwaniu nowej pozycji w społeczności międzynarodowej, „Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. Stosunki międzynarodowe”. ISP PAN – Trio, Warszawa 2004.
Korea Północna – przebudzenie, Time Marszałek Group, Toruń 2020.
Makau – element chińskiej wizji świata, Wydawnictwo Naukowe GRADO, Toruń 2021.