Uchwałą Senatu Rzeczypospolitej Polskiej rok 2024 został ustanowiony Rokiem Czesława Miłosza. Twórcy aktu prawnego w uzasadnieniu tej uchwały określili poetę jako jednego z najważniejszych twórców literatury światowej XX wieku, reprezentującego jak nikt inny dziedzictwo narodów, których udziałem było doświadczenie dwóch totalitaryzmów i zmaganie się z ich skutkami. Dzisiaj zatem dzieła Miłosza stają się znowu nie tylko aktualne, lecz także potrzebne.

Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego rozumie tę ideę i niniejszą publikacją zawierającą wybór wierszy Czesława Miłosza, ilustrowaną pracami Jana Lebensteina włącza się w obchody jubileuszu tego niepowtarzalnego pisarza. Jest to bibliofilski tom dużego formatu, pięknie zaprojektowany przez Janusza Górskiego, specjalistę od eleganckich i wytwornych albumów, niegubiącego przy tym z pola widzenia funkcji użytecznej książki, która służy do czytania.

Obaj twórcy spotkali się już w edycjach książkowych. Lebenstein wykonał litografie do powieści Miłosza „Dolina Issy”, zilustrował też Księgę Psalmów, Księgę Hioba i Apokalipsę w tłumaczeniu poety. Poznali się też osobiście, w Nowym Jorku na początku lat 60. XX wieku i zaprzyjaźnili. Miłosz zadedykował Lebensteinowi wiersz „Rodowód”. Malarz twierdził zaś, że lubi przebywać w otoczeniu pisarzy (przyjaźnił się bardzo blisko z Mironem Białoszewskim oraz z Aleksandrem Watem i do ich wierszy wykonał ilustracje). Obaj tworzyli na emigracji i odnieśli wielki sukces, co w Polsce oznaczało wykluczenie z oficjalnego obiegu kultury.

Czesław Miłosz kochał życie, czemu niejednokrotnie dawał wyraz w poezji, ale odzwierciedlały się w niej także mroczne epizody. Jan Lebenstein, z pochodzenia Żyd, nosił w sobie traumę wojenną, która odżywała w jego pracach. W jego twórczości dominują przedziwne, wrzecionowate figury, jak zmory przybyłe z zaświatów, by dręczyć ludzi. Erotyka, u Miłosza pełna namiętności, u Lebensteina łączy się z Thanatosem, niesie ból i cierpienie. I choć różnią się w artystycznych wyborach i podążają innymi ścieżkami, podobna jest temperatura emocji i pasji, sięgająca górnych rejestrów. I w tym, i w pozostałych wyborach serii „Wiersze/Obrazy”, nie chodzi o zestawienie podobnych twórców, lecz ma powstać zderzenie, które wykrzesa iskry czegoś nowego, mocnego i świeżego.

Wydawnictwo Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy – Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego


Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Wydanie współfinansowane ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego