Choroba własna czy drugiego człowieka może być trudnym doświadczeniem, z którym często nie wiadomo, jak sobie poradzić. Sytuacja może wiązać się z dezorientacją, poczuciem zagubienia, potrzebą wyjaśnień. Choroba zmienia jednak życie nie tylko osoby chorej, ale też wszystkich ludzi w jej otoczeniu – co sprawia, że często nie wiadomo, do kogo się zwrócić lub po prostu nie ma czasu, żeby na spokojnie o niej porozmawiać. Tytuły z tej kategorii oswajają czytelnika/czytelniczkę z tą tematyką i podpowiadają, jak warto zachowywać się w towarzystwie osoby chorej, żeby stworzyć dla wszystkich bezpieczną przestrzeń, która nie wyklucza.
Tracy Packiam Alloway, Doskonały projekt: książka o autyzmie, ilustr. Ana Sanfelippo, wydawnictwo Zielona Sowa, 2019
Niedługo w szkole mają odbyć się targi naukowe, podczas których grupy uczniów będą prezentować stworzony przez siebie projekt. Grupa Krzysia zdecydowała się zbudować model pociągu. Czytelnik poznaje zachowanie Krzysia na różnych etapach pracy i poprawne reakcje jego kolegów i nauczycieli, dzięki którym może dalej z nimi współpracować, a projekt odnosi sukces. Na końcu książki autorka podaje krótkie informacje dla na temat pracy z dzieckiem dyslektycznym, propozycja sposobu omówienia z dzieckiem przeczytanego tekstu oraz wskazówki jak ćwiczyć pamięć.
Tracy Packiam Alloway, Przygoda z mapą: książka o dysleksji, ilustr. Ana Sanfelippo, wydawnictwo Zielona Sowa, 2019
Podczas obozu harcerskiego dzieci otrzymują zadanie, aby przy pomocy mapy odnaleźć ukrytą w terenie czerwoną flagę i przed zmrokiem wrócić do obozu. Wyznaczony do przewodzenia grupie został Szymek, któremu odczytanie mapy sprawia ogromną trudność, ponieważ „słowa i liczby tańczyły mu przed oczami”. Podczas wędrówki rozpraszają go różne elementy krajobrazu. Pomimo przeciwności losu dzieci odnajdują flagę, ale tracą mapę i wpadają w panikę. Wtedy okazuje się, że Szymek ma „specjalne moce”, dzięki którym wszyscy mogą wrócić bezpiecznie do obozu. Na końcu książki autorka podaje krótkie informacje dla na temat pracy z dzieckiem dyslektycznym, propozycja sposobu omówienia z dzieckiem przeczytanego tekstu oraz wskazówki jak ćwiczyć pamięć.
Agnieszka Świętek, Niezapominajka, Piaseczno: Widnokrąg, 2018
Pewna dziewczynka uświadamia sobie, że babcia zaczyna zapominać o różnych rzeczach, także o ich wspólnych sprawach. Początkowy smutek zostaje zastąpiony przez postanowienie, że to wnuczka teraz będzie pokazywała świat osobie, która dotychczas tyle ją nauczyła. Z tej pięknie ilustrowanej książki dowiadujemy się, że problemy z pamięcią mogą pojawiać się u osób w pewnym wieku i że nie jest to niczyja wina. Uświadamia one też, że z czasem role się odwracają i to dorośli potrzebują wsparcia młodszych od siebie. Najważniejsza jest wtedy wyrozumiałość – wnuczka dochodzi do wniosku, że najlepsze, co może zrobić dla swojej babci, to pomagać jej na co dzień i cierpliwie uczyć ją na nowo rzeczy, o których zapomniała.
Jarosław Mikołajewski, Kiedy kiedyś czyli Kasia, Panjan i Pangór, il. Dorota Łoskot-Cichocka, oprac. graf. Dorota Nowacka, Warszawa: Egmont Polska, 2011
Kasia spędza dużo czasu ze swoim przyjacielem panem Janem. Starszy pan zaczyna się jednak zmieniać i stara się wytłumaczyć dziewczynce w dowcipny i liryczny sposób, co się z nim dzieje, dzięki czemu dziewczynka przestaje się niepokoić, oswaja z perspektywą tego, że jej sąsiad niedługo zniknie z jej życia. Za pomocą prostej opowieści autor porusza kwestię trudną do zaakceptowania, mimo że dotyczy każdego z nas – temat odchodzenia. Przykład pana Jana pokazuje, że choroba i śmierć są elementami życia każdego człowieka oraz że nie oznaczają wcale końca – życie Kasi trwa dalej, a jej przyjaciel jest wciąż przy niej dzięki opowiadanym przez siebie historiom oraz wspólnym wspomnieniom. Historia pomaga oswoić tę tematykę oraz, dzięki wykorzystaniu fabuły, znaleźć wspólny język, dzięki któremu dorośli mogą zaznajamiać dzieci z tym zjawiskiem.
Monika Zięba, Bo ja idę do szpitala, ilustr. Agnieszka Cieślikowska, Warszawa: Ezop, 2010
Alek i jego pluszowy łoś Tadeusz przygotowują się do wizyty w szpitalu, razem przechodzą też przez operację i czas rekonwalescencji. Przekonują się, że szpital nie jest żadnym strasznym miejscem, a dzieci poddaje się różnym zabiegom tak samo jak dorosłych. Książka może być dobrą pomocą do rozmowy z dzieckiem o wszystkim, co dzieje się w szpitalach, zwłaszcza jeśli trafi się tam jako pacjent/pacjentka po raz pierwszy. Kolejne etapy wizyty w szpitalu autorka omawia z poczuciem humoru, a przygody Alka i Tadeusza pomagają oswoić się z pozornie niegościnna przestrzenią oraz z zabiegami, które mogą wydawać się groźne. Przystępny język oraz słowniczek trudnych słów na końcu książki wyjasniają wszystko, co kryje się za skomplikowanymi, często groźnie brzmiącymi nazwami, sprawiając, że wizyta w szpitalu nie wydaje się już tak groźna.
Gro Dahle, Svein Nyhus, Włosy mamy, przeł. Helena Garczyńska, Gdańsk: EneDueRabe, 2010
Mama małej Emmy choruje na depresję, z którą dziewczynka pewnego dnia postanawia jej pomóc. Uzbrojona w szczotkę do włosów rozczesuje jej bujne włosy, a wraz z nimi splątane myśli, z którymi trudno sobie poradzić. Poruszająca książka wyjaśnia, że depresja znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie człowieka i że samodzielnie bardzo trudno sobie z nią poradzić. Samo zachorowanie nie jest niczyją winą, a powrót do zdrowia zależy w znacznym stopniu od wsparcia otoczenia. W takich przypadkach kluczowe jest zarówno zrozumienie, że depresja to poważna choroba, a nie tylko coś przelotnego, jak i konieczności fachowej pomocy.
Monika Krajewska, Mój młodszy brat, ilustr. Bogusław Orliński, Media Rodzina, 2009
Książka o chorobie, ale też o uprzedzeniach, stereotypach i potrzebie tolerancji. Młodszy brat Zuzi Antek ma zespół Downa. Nie martwi to dziewczynki do czasu, gdy jeden z kolegów nazywa go debilem i odmawia wspólnej zabawy. Jego zachowanie zakłóca spokój Zuzi i sprawia przykrość jej rodzinie. Z pomocą przychodzi nauczycielka, która rozmawia z dziećmi o różnych formach i powodach niepełnosprawności.
Charles A. Amenta III, Krzyś jest wyjątkowy. Dla dzieci o autyzmie, il. Monika Pollak, przeł. Ewa Wojtych, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2010
Autor na podstawie własnych doświadczeń jako ojca chłopca z autyzmem wyjaśnia, czym jest choroba i jak sobie z nią radzić na co dzień. Jako lekarz podaje we wstępie fakty i rozlicza się z mitami narosłymi wokół osób autystycznych. Książka ilustrowana w konwencji kolażu ze zdjęciami rodzinnymi autora jest dobra zarówno do samodzielnej, jak i wspólnej lektury. Może być dobrą podstawą do rozmowy na temat autyzmu w rodzinie lub w szkole. Choroba przestaje być tajemnicza i niezrozumiała, dzięki czemu może pomóc poradzić sobie z własnym niepokojem wywołanym niewiedzą oraz z uprzedzeniami otoczenia, którego strach także bierze się z niewiedzy.
Monika Zięba, Moja mama ma raka, ilustr. Agnieszka Cieślikowska, Warszawa: Ezop, 2017
Mama Tomka i Tosi zachorowała na raka piersi, co staje się wyzwaniem nie tylko dla niej samej, ale też dla całej rodziny. Książka pomaga znaleźć język do rozmowy z młodymi ludźmi na temat nowotworów – w przystępny sposób podkreśla wagę profilaktyki, pokazuje, w jaki sposób może przebiegać leczenie nowotworu i oswaja czytelnika/czytelniczkę ze zmianami, jakie zachodzą w ciele i zwyczajach osoby leczonej. Dużą część zajmuje także temat stresu, który jest w przypadku choroby czymś naturalnym, tak jak wszystkie jego objawy, np. złość czy problemami ze snem. Na końcu książki znajduje się słowniczek trudnych słów związanych z leczeniem nowotworu, dzięki któremu stają się łatwo zrozumiałe dla osoby, która nie miała jeszcze z nim do czynienia.
Borbála Pőcz, Dóra Csányi, Masz prawo, ilustr. Tibor Kárpáti, tłum. Sebastian Stachowski, Poznań: Namas, 2008
Uproszczona wersja Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych wyjaśnia między innymi, czym jest konwencja, jaki jest jej cel, co to znaczy, że ktoś jest niepełnosprawny, a także jakie prawa przysługują dzieciom niepełnosprawnym. Książka pomaga spojrzeć na otoczenie z innej perspektywy; to, co jednym wydaje się oczywiste i jest niezauważalne na co dzień, dla innych może stać się źródłem dyskryminacji lub przeszkodą w realizowaniu siebie. Autorzy uświadamiają, że każdy jest równy, niezależnie od stopnia sprawności, oraz ma prawo do bycia traktowanym jako pełnoprawny członek/członkini społeczeństwa.