Historia Biblioteki
Biblioteka powstała w wyniku wieloletnich zabiegów grona działaczy oświatowych i intelektualistów warszawskich przełomu XIX i XX wieku. Ustawa o stowarzyszeniach, wydana przez zaborcę po wydarzeniach 1905 roku, umożliwiła wpisanie Towarzystwa Biblioteki Publicznej do rejestru stowarzyszeń oraz zatwierdzenie jego statutu. Stało się to 17 października 1906 roku. Statut podpisali członkowie założyciele Towarzystwa: Samuel Dickstein - prof. matematyki, Stanisław Krzemiński - historyk, krytyk literacki, Ludwik Krzywicki - socjolog, ekonomista, Stanisław Leszczyński - prawnik, adwokat, Stanisław Michalski - inżynier, Rafał Radziwiłłowicz - lekarz, prof. Uniwersytetu Wileńskiego, Józefa Sawicka - pisarka, nauczycielka, Władysław Smoleński - historyk, prof. Uniwersytetu Warszawskiego, Seweryn Smolikowski - filozof, Stefan Żeromski.
2 lutego 1907 r. odbyło się pierwsze posiedzenie Towarzystwa, na którym przedstawiono cel, zadania i plan działań Biblioteki. Rozpoczęła swoją działalność w wynajętym lokalu przy ul. Rysiej 1 (fot. 2). Kierował nią od początku do 1937 roku Faustyn Czerwijowski, który dążył do takiej organizacji i stworzenia podstaw naukowych, Biblioteki, aby mogła ona służyć, tak środowisku naukowemu Warszawy jak i najszerszym rzeszom jej społeczeństwa. Tworzył Bibliotekę w oparciu o wzory bibliotekarstwa anglosaskiego.
 |
 |
fot. 1
Kurs bibliotekarski. W środku siedzi Faustyn Czerwijowski.
Po jego lewej stronie - Wiktoria Muklanowicz. |
fot. 2 |
Fundusze gromadzono ze składek członkowskich Towarzystwa i darów pieniężnych. Podstawę księgozbioru stanowiły zasoby Czytelni Naukowej, powiększane dzięki darom osób prywatnych, księgarzy i wydawców.
W czerwcu 1914 roku, aktem darowizny Eugenii Kierbedziowej, Biblioteka otrzymała własny gmach przy ul. Koszykowej 26, wraz z urządzeniem i umeblowaniem. Pozwoliło to na swobodne rozmieszczenie zbiorów, liczących już w 1914 roku przeszło 100 tysięcy tomów.
W 1916 roku niemieckie władze okupacyjne wydały rozporządzenie o dostarczaniu egzemplarza obowiązkowego pięciu bibliotekom publicznym znajdującym się na obszarze Generał - Gubernatorstwa Warszawskiego, w tym Bibliotece Publicznej m. Warszawy. Miała ona otrzymywać po jednym egzemplarzu wszelkich dzieł drukowanych lub wydawanych na wymienionym obszarze. Obowiązek ten wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1917 r.
Pogłębiające się trudności finansowe TBP, po I wojnie światowej i w latach następnych, zmusiły jego Zarząd do zabiegania o przejęcie Biblioteki pod Zarząd Miasta st. Warszawy. W 1928 roku Biblioteka, z całym jej majątkiem, została przekazana miastu.
Uzyskawszy stały budżet, Biblioteka zainicjowała systematyczne kształcenie kadry zakładając w 1929 r. Roczną Szkołę Bibliotekarską. Wznowiła też działalność wydawniczą powołując m.in. do życia czasopismo Biuletyn Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy. Ukazuje się ono do dziś, od 1934 r. pod tytułem Bibliotekarz, jako wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich i Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy.
Wybuch II wojny światowej zahamował rozwój Biblioteki. W latach okupacji prowadzono jednak niezbędne działania zabezpieczające zbiory i w miarę możliwości kontynuowano bieżące prace. Mimo ingerencji władz okupacyjnych zmierzających do zamknięcia Biblioteki, udało się udostępniać jej księgozbiór nieprzerwanie do 1942 roku.
W momencie wybuchu II wojny światowej w skład Biblioteki wchodziły: Biblioteka Główna, 5 filialnych czytelni dzielnicowych, 34 wypożyczalnie (w tym jedna dla niewidomych) i 16 czytelni dla dzieci. Księgozbiór liczył 500.000 woluminów.
W styczniu 1945 r. wycofujący się z Warszawy Niemcy podpalili gmach Biblioteki. Zniszczeniu uległo ponad 300.000 woluminów a ponad 100.000 wywieziono.
Dzięki ofiarności pracowników działalność Bibliotek została wznowiona już 26 maja 1945 r. Mając do dyspozycji jedną salę (fot. 3, 4). Biblioteka zaczęła zaspokajać, przynajmniej częściowo, potrzeby zgłaszających się coraz liczniej czytelników. Starano się odtworzyć księgozbiór, pozyskując dary od bibliotek krajowych i zagranicznych, od osób prywatnych oraz dokonując zakupów i wymiany. Udało się też odzyskać drogą rewindykacji ok. 49 tys. woluminów odnalezionych w: Pruszkowie, Legnicy, Krakowie i Pradze Czeskiej. (fot. 5)
Przyznane ponownie w 1946 r. prawo do egzemplarza obowiązkowego umożliwiło Bibliotece gromadzenie całej polskiej produkcji wydawniczej. Równolegle odbudowano sieć biblioteczną opierając się na założeniach organizacyjnych wypróbowanych w okresie międzywojennym.
Obecnie księgozbiór Biblioteki ma charakter uniwersalny. Obejmuje wydawnictwa polskie i obcojęzyczne ze wszystkich dziedzin wiedzy. Stan księgozbioru wynosi ponad 1.700.000 woluminów.
O dzisiejszej pozycji Biblioteki świadczą wspaniałe zbiory i korzystająca z nich imponująca liczba ponad 180 tys. czytelników.
Biblioteka na Koszykowej stanowi niezwykle ważne miejsce na kulturalnej i naukowej mapie Warszawy.
