10 czerwca 1914-urodził się Henryk Tomaszewski

belka platforma

Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego
brała udział w projekcie Regionalna Platforma Informacyjna – Kultura na Mazowszu

150px-Henryk Tomaszewski Polish poster designer Henryk Tomaszewski (ur. 10 czerwca 1914 w Warszawie, zm. 11 września 2005 w Warszawie) – grafik, rysownik, twórca plakatów, ilustracji.

W latach 1929–1934 uczył się w Szkole Przemysłu Graficznego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie, która dała mu zawód rysownika litografa. Kontynuował naukę studiując malarstwo w latach 1934–1939 w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, w pracowni prof. Mieczysława Kotarbińskiego. Zadebiutował jeszcze w czasie studiów projektując dwa plakaty dla Komunalnej Kasy Oszczędności. W latach 1936–1939 współpracował z czasopismem satyrycznym „Szpilki”. W 1939 r. zdobył I Nagrodę w konkursie na projekt do pawilonu przemysłu polskiego na Światowej Wystawie w Nowym Jorku i I nagrodę w konkursie na płaskorzeźbę do fryzu fasady Dworca Głównego w Warszawie.

Okres II wojny światowej spędził w Warszawie. W czasie powstania warszawskiego znalazł się w Lublinie (współpracował z lubelskim tygodnikiem „Stańczyk”), a następnie, po wojnie, w Łodzi, gdzie uczestniczył w odradzającym się życiu artystycznym. Tam wraz ze Stanisławem Sojeckim i Stefanem Stefańskim, wydawał tygodnik satyryczny „Rózgi” (1946–1947). W latach 1947–1949 był wykładowcą w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi.

W Łodzi w 1947 otrzymał (wraz z Erykiem Lipińskim) propozycję projektowania plakatów dla przedsiębiorstwa Film Polski. Decyzja o przyjęciu tej propozycji była pierwszym krokiem na drodze, która zaowocować miała zjawiskiem polskiej szkoły plakatu. Tomaszewski był jej ojcem i zarazem jednym z jej najwybitniejszych przedstawicieli. Stworzył koncepcję plakatu opartego na skrócie plastycznym, metaforze, graficznej interpretacji przesłania filmu. Jego ówczesne plakaty charakteryzuje malarskość, swoboda, żart, poetycki klimat. Znakomita większość z nich jest dziś klasykami swego gatunku (Baryłeczka 1947, Symfonia pastoralna 1947, Obywatel Kane 1948, Pod niebem Sycylii 1952, Ditta 1952, Rewizor 1953, Urok szatana 1954).

Pięć pierwszych nagród zdobytych przez Tomaszewskiego na Międzynarodowej Wystawie Plakatu w Wiedniu w 1948, zapoczątkowało międzynarodowe zainteresowanie polskim plakatem i sukces polskich plakacistów.

W końcu lat 50. Tomaszewski zaczął redukować ten bujny malarski styl, zmierzając ku większej ascezie, prostocie, bardziej abstrakcyjnym rozwiązaniom, nieomylnemu rysunkowi, który z czasem zaczął dominować jako główny motyw plakatów. Charakterystyczną cechą jego plakatów było autorsko rozwiązane liternictwo, które przyjmowało wiodącą rolę w kompozycji plakatu, stawało się głównym, znaczącym motywem (Piotr Potworowski 1958, Moore 1959, Cyrk 1963, Wystawa Wojciecha Zamecznika 1988, Love 1991).

Poza plakatami projektował także ilustracje książkowe, okładki (współpracował m.in. z wydawnictwami PIW i Czytelnik), scenografie teatralne (był głównym scenografem warszawskiego Teatru Syrena w latach 1950–1952), współpracował przy projektowaniu pawilonów wystawowych (m.in. w Londynie 1954 i Paryżu 1955).

W latach 1956–1962 publikował felietony rysunkowe w „Przeglądzie Kulturalnym”, wydane w albumie Książka zażaleń (Warszawa 1961).

W latach 1952-1985 Tomaszewski prowadził pracownię plakatu w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, pracownię, której sława szybko przekroczyła granice Polski. Na studia do Tomaszewskiego zaczęli ściągać studenci z całego świata. Jego metoda, polegająca na stawianiu przyszłym plakacistom zadań, którymi były często abstrakcyjne pojęcia, kształtowała przede wszystkim wrażliwość intelektualną, umiejętność logicznego myślenia, wyobraźnię. Tomaszewski pisał:

„Podaję temat, z którego student drogą analizy powinien odrzucić co zbędne, aby dojść do skrótu – znaku. (...) Przyzwyczajam ich do rezygnacji z orzeczeń, przymiotników i wszelkich pięknych, a najczęściej zbędnych ozdobników. W każdym zadaniu jest jakaś zagadka, którą muszą rozwiązać.” „Wszystko idzie od OKA. Ono musi być wykształcone, niepodległe – abstrakcyjne.”

Pedagogiczna praktyka Tomaszewskiego, oparta na ćwiczeniu i rozbudzaniu intelektu, poszukiwaniu nowych rozwiązań, przełamywaniu stereotypów, nieuleganiu schematom i nade wszystko podkreślająca własny, indywidualny język projektanta stała się swoistą wykładnią polskiej szkoły plakatu.

Podkreślany wielokrotnie intelektualny charakter i wartość sztuki Tomaszewskiego nie odnosi się jedynie do przekazu, jaki niosą ze sobą jego plakaty i rysunki, do ich treści i sposobu wizualnego rozwiązania, ale do znacznie bardziej fundamentalnego zagadnienia. Rewolucyjna istota sztuki i sposobu uczenia Tomaszewskiego polegała na zanegowaniu historycznego porządku i miejsca, w jakim tkwiła do tej pory grafika projektowa, a z nią plakat i inne formy wizualnego komunikatu. Tomaszewski uczył plakatu tak, jak uczy się sztuki wolnej od utylitarnych funkcji.

Ucząc grafiki projektowej i projektując plakaty, odrzucał dorobek i doświadczenie racjonalnej w podejściu do konstruowania informacji wizualnej awangardy europejskiej (tradycję Bauhausu, typografii konstruktywistów, druku funkcjonalnego, typografii szwajcarskiej), który to dorobek po II wojnie światowej stał się międzynarodowym alfabetem, „elementarzem form”. Jego twórczość wyrastała daleko ponad standardy grafiki użytkowej.

Jednocześnie o swojej sztuce Tomaszewski mówił w kategoriach użytkowych. „Grafika taka, jaką ja uprawiam, to sztuka usługowa, jak to kiedyś powiedziałem: ja jestem grafik, co nosi meble, bo kiedy przychodzi klient i mówi: zanieś pan te meble, to ja zanoszę”. W umiejętności synkretycznego łączenia tego, co postrzegane jest jako przeciwstawne, tkwi zapewne sedno jego metody.

Wśród jego uczniów są m.in.: Pierre Bernard, Andrzej Budek, Marek Freudenreich, Jacek Gawłowski, Leszek Hołdanowicz, Radovan Jenko, Andrzej Klimowski, Cyprian Kościelniak, Lech Majewski, Jan Młodożeniec, Piotr Młodożeniec, Marcin Mroszczak, Gérard Paris-Clavel, Filip Pągowski, Alain Le Quernec, Wiesław Rosocha, Thierry Sarfis, Romuald Socha, Janusz Stanny, Rosław Szaybo, Stefan Szczypka, Maciej Urbaniec, Mieczysław Wasilewski, Bronisław Zelek.

W 1966 otrzymał tytuł profesora, w latach 1959–1966 oraz 1972–1974 pełnił funkcję dziekana Wydziału Grafiki warszawskiej ASP. Był wieloletnim członkiem Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego, Rady Artystyczno-Programowej Muzeum Plakatu w Wilanowie, Komitetu Organizacyjnego Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie, od 1957 roku członkiem Alliance Graphique Internationale (A.G.I.). W 1976 otrzymał tytuł Królewskiego Projektanta nadany przez Royal Society of Arts w Londynie.

Prace Henryka Tomaszewskiego znajdują się m.in. w zbiorach: