Stanisław Brzozowski

28 czerwca 1878 – 30 kwietnia 1911

Zmarł sto lat temu we Florencji po ciężkiej chorobie jako 33-letni mędrzec, prześladowany w kraju z przyczyn ideologicznych.

Zapraszamy do oglądania ekspozycji poświęconej Brzozowskiemu
w budynku głównym Biblioteki, ul. Koszykowa 26/28,
wejście I, parter (naprzeciwko szatni).

W gablotach można zobaczyć pierwsze wydania dzieł filozofa, a także egzemplarze młodopolskich czasopism: „Chimery", krytykowanej przez Brzozowskiego, i „Głosu", w którym zamieszczał antysienkiewiczowskie i antymiriamowskie wystąpienia. Atrakcją wystawy jest pozycja z księgozbioru Brzozowskiego z Jego autografem – Prowincjałki Pascala, wydane w Paryżu w 1885 roku.
Wystawę można oglądać od 15 kwietnia do 30 maja 2011 r. w godzinach pracy czytelń.

Dzięki Ci, Chryste, żeś mi tak zawierzył
I żyć rozkazał
Bez żadnego znaku,
Żeś słowa kazał siać w kamienną ciszę,
Szyderstwa zbierać,
Głuchą obojętność!

Dzięki Ci, Chryste, żeś mi tak zawierzył
I żyć rozkazał w spiekocie pustyni.
Wiarę mą ludzie deptali nogami,
Słowa miłości pisałem na piasku...
Dzięki Ci, Chryste, żeś mi tak zawierzył!
Nadziei mojej urągały lata
Głuchej spiekoty,
Świat cały swym biegiem
Przeczył mojej wierze,
Szydziły gwiazdy,
Każdy płomień prawdy
Ginął bez świadków.
Dzięki Ci Chryste, żeś mi tak zawierzył,
Żeś ufność taką
Położył w swym słudze!

Teraz już idę...
Teraz już iść każesz,
Chryste, z tej ziemi.
Nie ma na niej piędzi,
Która by mojej nie przeczyła wierze!
Dzięki Ci, Chryste, żeś mi tak zawierzył!
I taką ufność
Położył w Swym słudze!
O sprawże, Chryste,
Niech ja Cię nie kocham!
Odejm mi miłość,
Która jasno widzi,
Niechaj się stanę kamieniem i prochem,
Ciśniętym w wieczność
Piaszczystej pustyni
A rozpłomienię wtedy wiarę w sobie,
Wiarę, co nie ma podpory miłości,
I ja – proch spiekły –
Ja – rzucany kamień
Na cmentarzysko pogrzebanej prawdy,
Moją Ci wiarą
Uczynię świadectwo,
Pustkę rozdzwonię swoim
Uwielbieniem..

St. Brzozowski: Towiański u stóp krzyża w jakiejś przedzgonnej godzinie.
(Z poematu: Teodor Dostojewski. Z mroków duszy rosyjskiej)

Przedstawiciel i krytyk Młodej Polski. Nigdy nie miał mieszkania, stałego adresu, posady i pensji. Żadnych dóbr materialnych, oprócz książek. Pracował bez wytchnienia. Ukochana żona Antonina z Kolbergów i córeczka Anna Irena wystarczały mu za towarzystwo. Poza tym obcował z myślicielami wszystkich epok jak z żywymi ludźmi i, jako rycerz prawdy, przemierzał dzieje ludzkiej twórczości uwięziony w śmiertelnie chorym ciele. Pochowany z Boską komedią Dantego w dłoniach.

Filozof pluralista i personalista.Bronił życia przed dogmatami. Zniósł mit „gotowego świata". Negował wszelki determinizm. Uważał, że za każdym faktem ukrywa się uprzedni wybór pewnych wartości. Głosił, że człowiek sam decyduje o swoim losie, wybierając świadomie określone zasady. Nie można uciec przed odpowiedzialnością za siebie, za drugiego człowieka i za ludzki świat. Stawiał humanistyczną empatię i poświęcenie ponad utylitaryzmem „cywilizacji ekspertów". Był wrogiem lenistwa, bezmyślności i przystosowania do zastanych reguł w imię wygody. Był realistą. Piętnował wszelkie formy ucieczki od rzeczywistości. Odrzucał pozerstwo, estetyzm i „aktorstwo duszy" jako zasadę tworzenia. Postulował szacunek wobec ciała. Mówił o niebezpieczeństwach „histerii erotycznej". Jako pisarz, walczył o godność i znaczenie każdej osoby ludzkiej. Krytykował Sienkiewicza i Przesmyckiego, szanował Przybyszewskiego i Baudelaire'a, zawiódł się na Micińskim, pokładał nadzieje w Wyspiańskim, wysoko cenił Norwida, odkrył Lamba, wielbił Goethego i Blake'a, czcił Newmana. Filozofem stał się pod wpływem myśli krytycznej Kanta. Podzielał obsesje Pascala. Za fundament człowieczeństwa uznał wolną, godną i solidarną pracę, skrojoną na miarę każdej indywidualności ludzkiej. Poszukiwał uniwersalnej prawdy jako najwyższej wartości, do której każdy człowiek dociera samodzielnie poprzez pracę nad własnymi dyspozycjami moralnymi. Byłby wrogiem dionizyjskiej kultury postmodernistycznej. Filozof nadziei, miał wizję ludzkości zjednoczonej w pracy, miłości i prawdzie na przekór „pozaludzkiemu żywiołowi".

(opracowała Justyna Myszkowska)

Wystawy - 2011.04.15 "Stanisław Brzozowski - w stulecie śmierci"

• 2011-04-15-Brzozowski---plakat.jpg

  http://www.koszykowa.pl/images/wystawy/20110415_brzozowski/2011-04-15-Brzozowski---plakat.jpg